Zeer slechte kritieken, een actiegroep (Nederlandse Anti
Spetters Actie), een heftige confrontatie bij Sonja, maar wel meer dan een
miljoen bezoekers. Het publiek wilde natuurlijk wel weten waar al die ophef om
te doen was. In de bioscoop heb ik hem nooit gezien, maar wel al vroeg op tv of
via de video. Jongeren, actie, snelheid, onverbloemde seks, geweld, maar ook
een schokkend en treurig einde, dat er bij mij best inhakte. Natuurlijk was ik
onder de indruk. Ik heb de film later nog vele malen gezien, net als de andere
films van Paul Verhoeven, die toch wel mijn favoriete Nederlandse regisseur is.
32 jaar later krijg ik eindelijk de kans om de film in volle
glorie op het grote witte doek te zien. Spetters
is namelijk gerestaureerd en de volledige versie beleeft zijn wedergeboorte in
Eye te Amsterdam in aanwezigheid van een aantal mensen die bij het maken van de
film betrokken waren. Paul Verhoeven kan natuurlijk niet ontbreken, nietwaar
;-). Daarnaast schrijver Gerard Soeteman, producent Joop van den Ende, die
financieel heeft meegeholpen met de restauratie, acteurs Renée Soutendijk, Toon
Agterberg, Maarten Spanjer, Marianne Boyer… Ze zitten toevallig allemaal op de
gereserveerde rij achter ons.
Eerst een korte hulde aan alle aanwezige betrokkenen en het
applaus dat 32 jaar geleden al verdiend was. Of we na de film nog even blijven
zitten, want dan wordt iedereen nogmaals in het zonnetje gezet. Ik zie de
bloemen al klaar staan. Daarna een afsluiting met een drankje en een kroket,
geheel in stijl met de film, zo wordt ons medegedeeld. Dan volgt een
introductie door iemand van Eye die zich met het herstel van de film heeft
bezig gehouden. Een mooi verhaal over de geschiedenis van de film die zijn tijd
vooruit was, de kritiek van de pers - één van de redenen voor Verhoeven om de
stap naar Amerika te zetten – en ook de zoektocht naar een originele print van
de film (die in Engeland lag en niet zo maar vrij werd gegeven) om de best
mogelijke en vooral ook volledige versie in handen te krijgen. Een versie die
ik nog nooit heb gezien, zal blijken.
De diashow op de achtergrond met lobbycards van de film
stopt, het wordt langzaam donker en de show kan beginnen. Terug naar 1980 is
een trip down memory lane. Je wordt geconfronteerd met allerlei dingen die er
gewoonweg niet meer zijn. Met dank aan Datsun staat er te lezen op de
openingstitels; de Simca waar de hoofdpersoon zich in voortbeweegt; Bliv
handzeep in die typische verpakking die van de aardbodem – inclusief internet –
is verdwenen en alleen nog onder de naam Bliw is te vinden, zo’n ouderwets prijspistool
met dat lekkere klikgeluid, een kassa waar je nog alle prijzen op grote knoppen
in moest drukken, de wegenwacht die in de gele Renault 5 rondreed, de tijd dat
je nog dik 9% rente kreeg op je spaarrekening, dat Heineken bierkratjes nog
geel waren en dat drie pakjes Camel en twee zakken pinda’s met een briefje van
tien gulden werden betaald. Blauwe briefjes van tien, rode van vijfentwintig,
bruine van honderd en groene van duizend. Het gulden tijdperk. Het komt
allemaal voorbij in deze film. “Those were the days” hoor ik iemand op de
gasten rij achter me zeggen.
Een film die naast de nodige nostalgie toch nog steeds
boeiend en onderhoudend is. Het tempo is nog snel genoeg, de actie spettert van
het doek, zeker bij de dynamisch gefilmde motorcross wedstrijden, maar vooral
valt weer op wat een begenadigd filmmaker Paul Verhoeven is, zeker op het
visuele vlak. Het prachtige shot van onder een hoge stapel troep in de
metrogang, als Eef een bende probeert te ontvluchten, een duik neemt onder die
stapel, waar de camera al is en zijn gezicht van dichtbij in beeld krijgt,
waarna hij bij zijn benen wordt gepakt en terug wordt getrokken, van de camera
weg. Of het prachtige overzichtsshot als Rien in zijn rolstoel weg rijdt van
Maya die net op hem af stapt. Een shot dat Verhoeven nog eens toepast bij de
huldiging van Gerrit Witkmap en Rien beseft dat hij daar niets te zoeken heeft
en rechtsomdraai maakt om van de menigte weg te rijden. Een shot waarvan ik me
afvraag of het geluk was, of zo uitgekiend, als Rien in de kerkelijke tent
onder invloed van het woord Gods langzaam uit zijn rolstoel omhoog komt en er
een aureool van licht verschijnt.
Toch boeit ook het onderwerp, de tijdsgeest, het gegeven dat
je leven af kan hangen door iets ordinairs als een zak schillen en de platte en
rauwe realiteit die men eigenlijk liever niet wilde zien toentertijd. En de
seks? In de versie die ik ken was die al redelijk openlijk en realistisch. In
deze originele versie zijn er (in ieder geval) twee scènes die nog een stuk
explicieter zijn. Het gaat om de scène waarin een jonge man een homo voor geld
bevredigd in de metrogang. Het pijpen wordt volledig getoond. Daarna nog een
stuk waarin Eef dus wordt gepakt door een bende homo’s. Als degene die op Barry
Gibb lijkt aan de beurt is, haalt hij zijn enorme piemel te voorschijn. Iets
dat je in de gecensureerde versie volgens mij niet ziet.
Zeker wat de explicietheid van de seks betreft zijn tijd ver
vooruit dus. Het heeft nog jaren geduurd voordat men accepteerde dat dit in
(kunstzinnige) speelfilms voor kan komen, waarbij Lars Von Trier met zijn Idiots (1998) de deur verder open zette.
Na afloop komen alle sterren nog even stralen op het podium.
Joop van den Ende krijgt officieel de eerste Blu-ray van Spetters (met
oerlelijke hoes) uitgereikt. Toch gek dat ik die schijf gisteren al in winkel
zag liggen. Paul’s mening wordt gevraagd over de kleur van de film. De kleur is
prachtig, maar aan het geluid valt nog te sleutelen, antwoordt hij gevat. Dit
is niet aan dovemans oren gericht want ik hoor instemmende geluiden om mij heen
van mensen die – net als ik – af en toe met de vingers in de oren zaten, omdat
het geluid veel te luid en schel was. Het excuus van Eye is dat dit een zaal is
met de meest moderne apparatuur die kennelijk het mono-geluid niet aan kan. Een
punt waaraan gewerkt moet worden. Tsja, ze hadden het geluid ook gewoon wat
zachter kunnen zetten, of beter nog, de film even proef draaien en het geluid dan
zo goed mogelijk afstemmen. En waarom werd het naar het einde toe steeds erger?
Er komen nog vragen uit het publiek. Op
de vraag van iemand van het blad Moto 74 of ze motorrijlessen hebben gevolgd
wordt bevestigend geantwoord. Verder zit er zit nog een persoon in de zaal die
de rol van Hans (Maarten Spanjer) uiteindelijk niet kreeg en alsnog even in de aandacht
wil vragen zonder met een vraag te komen. Gerard Soeteman staat nog even stil
bij de hoofdpersoon van de film, die niet meer onder ons is en wat een talent
die jongen was en wat we daar aan moeten missen. Hans van Tongeren pleegde
zelfmoord in 1982, op 27-jarige leeftijd. Als er geen tijd meer is pakt Paul Verhoeven
zelf maar even de microfoon om iemand in het middelpunt van de belangstelling
te brengen, die nog niet de aandacht heeft gekregen die haar vanavond toekomt:
Renée Soutendijk. Een luid applaus volgt.
Daarna wordt de adel (polsbandje en rechterdeur) weer van
het voetvolk gescheiden (geen polsbandje linkerdeur) en zullen de drankjes en
kroketten aan onze neus voorbij gaan. Niet erg, want “het leven is als een
kroket, als je weet wat er in zit hoef je ‘m niet meer”. Ik hoop voor de gasten
dat ze geen glimmende vacht en vochtige neus krijgen.
