Shame

PAC Festival, Pathe Tuschinski Amsterdam, 5 februari 2012

Doe eens twee flinke passen naar voren, dan twee naar rechts en herhaal dit nog twee keer. Bedenk je eens dat je in dit vierkantje van 4m² elke dag zit, acht uur lang. Je zou er toch gek van worden, nietwaar? 4m² is de minimale afmeting van een standaardwerkplek zoals (wettelijk) vastgelegd in NEN (NEderlandse Norm) 1824. Alleen dat is al genoeg reden voor de mens om uitvluchten te zoeken. Zzoeken in extremen die je binnen het afgebakende gebied laten voelen dat je leeft. Extremen waar je verslaafd aan kunt raken. Gokken, drugs, seks…

Seks is waar het in het leven van Brandon Sullivan om draait. Het is zijn enige doel, omdat het een verslaving is. Iedere mogelijkheid benut hij om in welke vorm dan ook met seks bezig te zijn. De dag begint met zelfbevrediging onder de douche. Op zijn werk gaat hij naar de wc om te masturberen. Elke leuke vrouw in de metro op weg naar huis is een potentieel object. Thuisgekomen gaat de laptop aan voor online mogelijkheden of er komt een call girl langs voor betaalde seks. Liefde is geen onderdeel meer van zijn leven, want het staat in de weg van het doel, de platte beleving op zich. Het is de vraag of hij er nog echt genot aan beleeft. De obsessie van de verslaving staat dit waarschijnlijk in de weg.

Als zijn zus tijdelijk bij hem intrekt, wordt hij iets bewuster van zijn gedrag, waarbij hem onbedoeld een spiegel wordt voorgehouden. Maar wederom is hij alleen maar met zichzelf en zijn doel bezig, waardoor hij geen oog heeft voor haar problemen.

In tegenstelling tot A Dangerous Method eerder deze dag, wordt in deze film weinig benoemd, beredeneerd of uitgelegd. Juist dat is zo mooi, want alles klopt aan deze film, waarbij je er zo veel uit kan halen zonder dat het voorgekauwd wordt. Dat is dankzij het foutloze script, de intense  en niets verhullende vertolkingen van Michael Fassbender en Carey Mulligan, het prachtige camerawerk met vaak hele lange shots om je te doordringen van de sfeer van het moment en de eigenzinnige regie van Steve McQueen. Eigenzinnig op een manier dat hij (nu al) een auteur is met een eigen taal.

Om toch even stil te staan bij het niets verhullende aspect: dat is tweeduidig. Figuurlijk en letterlijk. Dat heeft temaken met het vertrouwen dat er tussen Fassbender en McQueen is. Na hun eerste samenwerking in het ook al zo intense debuut van de regisseur (Hunger), heeft de acteur lak aan zijn inmiddels grote status en laat zichzelf helemaal naakt zien. Hierover maakte George Clooney een grap toen hij een Golden Globe in ontvangst nam. Ook al had hij die prijs in zijn handen, ik kan me indenken dat hij stiekem een beetje jaloers was op Fassbender, die zo volledig en (bijna) zonder restricties de intense en rauwe realiteit gestalte geeft in een film ontdaan van elke Hollywood glans.

Shame is een meedogenloos en diep droef portret, meesterlijk gevangen binnen de kaders van een wit doek. Ik ben blij dat de projecties op dit doek mij voldoende escapisme geven om me niet geheel gevangen te voelen in de ondraaglijke lichtheid van het bestaan.