Nymph( )maniac (part 1)

Het doek is zwart, maar er is wel geluid. Lars Von Trier wil dat we luisteren. Ik hoor verschillende geluiden door elkaar heen. Ze zijn herkenbaar, hoewel de precieze invulling pas komt als er na enige tijd beeld verschijnt. Maar dan neemt Von Trier het over. Hij bepaald waar het geluid bij hoort, in welke volgorde je het ziet en hoewel de geluiden eigenlijk tegelijkertijd hoorbaar zouden moeten zijn, isoleert hij het per onderdeel. Eerst luisteren, dan kijken. En daarna oordelen?

Dit is deel 1 van Nymph( )maniac.

Een lichtgewonde vrouw genaamd Joe (Charlotte Gainsbourg) wordt gevonden door een man genaamd Seligman (Stellan Skarsgård) die haar meeneemt naar zijn huis voor wat thee om bij te komen, waarna ze hem begint te vertellen over haar zondige (haar eigen oordeel) leven als nymfomaan. Hij veroordeelt haar niet, zwakt haar eigen overtuiging af en maakt constant vergelijkingen tussen haar seksuele beslommeringen en vliegvissen, of later een muziekstuk van Bach en past bijvoorbeeld de Fibonacci reeks toe om duiding te geven. Haar vertellingen worden onderverdeeld in hoofdstukken, met elk een eigen karakter.

Hoewel Joe haar verhaal in chronologische volgorde vertelt, komt het geheel - door het continue heen en weer gaan tussen heden en verleden dat ook nog met korte illustratieve momenten waarin dingen worden verduidelijkt wordt opgeleukt – wat fragmentarisch over. Het zijn allemaal korte, tot in de puntjes uitgedachte en verzorgde scènes, die grappig, intrigerend, speels, klinisch, opwindend, aangrijpend, onbegrijpelijk en/of slaapverwekkend over kunnen komen.

Aangezien dit deel 1 is, wil ik wachten tot ik deel 2 heb gezien om echt een oordeel te vellen, maar enkele (on)samenhangende impressies wil ik alvast geven.

Nymph( )maniac. Daarbij zouden de haakjes voor het vrouwelijk geslachtsdeel staan, of liever gezegd, haar ingang. Maar je zou de twee woorden er omheen ook gescheiden van elkaar kunnen lezen, waarbij het niet gaat om een vrouw met extreem sterke geslachtsdrift, maar om een nimf, een bevallig, aantrekkelijk meisje versus de maniak, iemand die iets op bijna ziekelijke wijze doet. Dan zou Joe de nimf kunnen zijn en de mannen de maniakken. Het doet denken aan een proef die ooit op straat is uitgevoerd, waarbij een leuk uitziende man aan willekeurige vrouwen vroeg of ze met hem wilden zoenen, waarbij maar iets van één op de tien vrouwen dat ook daadwerkelijk en direct deed. De andere kant van het verhaal was dat als een leuk uitziende vrouw dat aan willekeurig passerende heren vroeg, iets van negen op de tien mannen hier op in gingen. De seksuele kracht en macht van een vrouw, iets dat Joe al vroeg in haar leven doorkrijgt en er dan volop gebruik van maakt.

Zoals gezegd worden er analogieën getrokken tussen het seksuele leven van Joe en hoe een beoefenaar van vliegvissen te werk gaat. Later wordt dit gedaan met de polyfonie binnen het werk van Bach dat overeenkomsten kent met eenzelfde opbouw die Joe als een soort van basis drie-eenheid (drie mannen die allemaal iets anders te bieden hebben) ziet binnen haar seksleven. Dit zijn mooie vondsten die het eventuele zedelijke besef (van de kijker) een meer klinische invulling geeft, maar ondertussen ook een verstorend karakter heeft en het geheel fragmentarisch maakt.

Aan de andere kant worden er net zo goed platitudes gebruikt, zoals wanneer Joe zegt dat ze er totaal niet mee zat dat ze het leven van diverse mannen (en hun families) totaal overhoop haalde: “You can't make an omelette without breaking eggs.”

Opvallend is ook dat Seligman op een gegeven moment Joe in haar verhaal onderbreekt omdat hij het wat te toevallig vindt. Joe vraagt of hij niet liever wil geloven wat ze vertelt, zodat hij met het verhaal mee kan gaan. Dat geldt ook voor de kijker. Hoewel de uitleg over dat je aan de hand van welke hand je het eerst de nagels knipt kunt bepalen wat voor persoon iemand is vrij absurd overkomt - hoe aannemelijk ook gebracht - is het leuk om er in mee te gaan. Alleen al het feit dat er bij zoiets banaals wordt stilgestaan en er een betekenis aan wordt gegeven is interessant genoeg. Opvallend is wel dat Von Trier juist nu de Joodse afkomst van Seligman er niet bij haalt. Want juist in de Joodse traditie schijnt niet alleen de volgorde van de hand, maar zelfs van de vingers van belang te zijn.  

Lars Von Trier weet in ieder geval de hersenen aan het werk te zetten en laat ons nadenken over onze (voor-)oordelen, zoals onlangs ook al gebeurde in de documentaire Sletvrees van Sunny Bergman. Hij doet dat op geheel eigen, vaak afstandelijke wijze, alsof het onderwerp op de operatietafel ligt om ontleed te worden.

In deel 2 zal moeten blijken waar hij precies heen wil met zijn film. Hoewel dit dus eigenlijk niet eens de versie is die hij voor ogen heeft.

Wordt vervolgd…