12 Years A Slave

In 1846 was Amerika voor wat betreft de slavernij nog verdeeld in vrije staten en staten waar  slavernij nog niet was afgeschaft. Zo kon het zijn dat je als zwarte Amerikaan in New York een normaal leven kon leiden terwijl er in Georgia zwarte medemensen eigendom waren van een plantagehouder. Solomon Northup is gelukkig getrouwd, heeft kinderen en een mooie toekomst in het vooruitzicht als hij wordt ontvoerd en in een hok wordt opgesloten. Blanke mannen zeggen dat hij Platt heet en een ontsnapte slaaf uit Georgia is. Zijn tegenspraak wordt beantwoord met slaag. Hij wordt met diverse anderen per boot vervoerd naar die zuidelijk gelegen staat waar hij onder diverse plantagehouders komt te werken. Twaalf jaar lang.

In het begin heeft Northup nog hoop en zegt niet te willen overleven, maar te leven. Die hoop wordt al gauw de grond in geboord als hij de plantage bereikt en in aanraking komt met wrede blanken die hij baas moet noemen en die niet zitten te wachten op een ontwikkelde zwarte met ideeën. Zijn instelling kost hem bijna zijn leven en aanpassen lijkt de enige optie om te overleven, want overleven is het enige dat je kunt proberen te doen. De levensomstandigheden zijn slecht, maar het is vooral degene voor wie je werkt die er een hel van kan maken, en dat doet Edwin Epps (Michael Fassbender) dan ook. Toch is niet alles zo zwart-wit. Er zijn van nature goede mensen die wel slaven houden omdat dit een gewoonte is, maar deze niet mishandelen, zoals de gelovige Ford (Benedict Cumberbatch) en het feit dat Amerika in beweging was t.a.v. de slavernij laat ook blanken met andere gezichtspunten toe.

Regisseur Steve McQueen brengt dit alles boeiend, adembenemend, tragisch en afschuwelijk in beeld met fantastisch spelende acteurs, waaronder hoofdrolspeler Chiwetel Ejiofor als Northup. Boeiend is het begin, waarin we zien hoe Northup in de val loopt. Adembenemend als je voelt hoe het moet zijn als er zo’n onrecht aangedaan wordt waar je niets tegen kan doen. Tragisch dat niemand te vertrouwen is en dienstbaar zijn de enige mogelijkheid tot overleven blijkt. Afschuwelijk hoe een mens een ander mens zo kan behandelen, zowel geestelijk als lichamelijk. McQueen bouwt het zorgvuldig op. Je leeft met Northup mee, bevind je lange tijd in een gesteldheid van hoe kan dit en wat moet hij doen om hier uit te komen. Hij is geen held en speelt geen heldenrol, wat de herkenbaarheid en het realistische karakter van de film goed doet. Het gevoel van onrechtvaardigheid verstomd als deze wordt overstemd door een keiharde scène waarin een vrouw wordt mishandeld. Totale afschuw neemt het over. Hoe kan het dat mensen elkaar dit aandoen.

De invalshoek van het verhaal (naar het boek met waargebeurde verhaal van Northup) benadrukt het feit dat we het hier hebben over een vrij man die tot slaaf wordt gemaakt en daar eigenlijk niets tegen kan doen. Het inlevingselement wordt hierdoor vergroot en maakt de film bijna ras overstijgend. Zelf had ik ooit het idee voor een film over de slavernij waarin de rollen omgekeerd zijn en de blanken de slaven zijn van de zwarten. Het zou zijn doel denk ik voorbij schieten. Iets dat 12 Years A Slave zeker niet doet.